कपाल झर्ने समस्या र समाधान

कपालसम्बन्धी समस्याहरु

कपाल झर्ने रोग धेरै युवायुवतीलगायत अन्य उमेरका मानिसमा पनि त्यत्तिकै व्याप्त छ । कपाल झर्ने प्रमुख समस्या र त्यसको समाधान निम्नप्रकार उल्लेख गरिएको छ ।

वंशाणुगत समस्या

यसमा आफ्नो आमा, बुबा, मामा, काकाहरुमा कपाल खस्ने वा बिस्तारै कपाल पातलिंदै जाने भए त्यसरी नै सन्ततीहरुमा पनि समस्या देखा पर्न सक्छ । वंशाणुगत कपाल झराइ पुरुष र महिला दुवैमा देखिन्छ र यो समस्या वयष्क भएपछि सुरु हुन्छ । पुरुषमा कन्चटनिरबाट कपाल खस्न सुरु भएर बढ्दै तालुमा र्सन थाल्छ भने महिलामा यो समस्या पहिला तालुनिरबाट सुरु भई अगाडिपट्ट आउँछ ।

साधारण मानिसमा दिनको १ सय वटा कपाल झर्नुलाई सामान्य मानिन्छ । तर यसभन्दा बढी खस्न थालेपछि समस्या टड्कारोरुपमा देखा पर्छ । कपाल झर्दै जाने र नयाँ नउम्रने भएपछि कपाल पातलिंदै जान्छ ।

वंशाणुगत कपाल झराइको सुरुको अवस्थामा उपचार गर्दा आंशिक रुपमा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । यो क्रमिक प्रक्रिया भएकोले पूर्ण् रुपमा नियन्त्रण भने गर्न गाह्रो हुन्छ । यसको उपचारको लागि लगाउने औषधि र खाने औषधि दुवै प्रयोगमा छन् । लगाउनको लागि २५ र ५५ मिनोक्सिडिल झोल प्रयोगमा आएको छ । २५ महिलाको लागि र ५५ पुरुषको लागि प्रयोग गरिन्छ । त्यस्तै खानको लागि फिनेसटराइड (Finesteride 1 mg) भन्ने चक्की प्रयोग गरिन्छ ।

यी दुवै औषधि चिकित्सकको सल्लाहमा मात्र प्रयोग गरिन्छ । धेरै कपाल झरिसकेको अवस्थामा भने कपाल रोप्ने प्रक्रियाद्वारा उपचार गरिन्छ । यसबाहेक कृत्रिम कपालको प्रयोग पनि प्रचलनमा आएको छ ।

छालाको रोगबाट झर्ने समस्या

छालामा हुने विभिन्न समस्याले पनि कपाल र्झछ । कपालमा लाग्ने ढुसी (Fungal)का रोगहरु -जसलाई ( Tinia Capitis) भनिन्छ), यसबाट कपाल झर्ने मात्र नभई समयमा उपचार नगरेमा कपाल फेरि नपलाउन सक्छ । त्यस्तै धेरै मानिसको पैसाको सिक्काजस्तो चक्का-चक्का भएर कपाल र्झछ । यो रोगलाई एलोपेसिया एरिएटा (Alopecia Areata) भनिन्छ । नेपाली जनबोलीमा यसलाई खोइरो पनि भनिन्छ ।

यस प्रकारको कपाल झराइ टाउकाको विभिन्न भागमा मात्र नभएर दाह्रीजुँगा, आँखीभौं, काखीको रौं सबै स्थानमा हुन सक्छ । यो जुन उमेरमा पनि देखिन सक्छ । यो विशेष गरेर धेरै तनावको अवस्थामा देखा पर्छ, जस्तै- पढ्ने विद्यार्थीहरुमा, व्यस्त व्यापार वा पेसामा, युद्धको अवस्थाहरुमा । यो रोग कुनै कीटाणुको संक्रमणले भएको भने होइन । यो आफ्नो शरीरले आफ्नै रौंका जराहरु नष्ट गर्नाले हुने हो ।

यस रोगको उपचार र्सुइ लगाएर वा विभिन्न अन्य औषधिहरु लगाएर वा चिकित्सकले एलर्जी गर्ने औषधि दलेर (DNCB/SDBE) गर्न सकिन्छ । कुनै-कुनै अवस्थामा खाने औषधिको प्रयोग पनि गरिन्छ । यसको ठीक विपरीत माथि उल्लेख गरिएको ढुसीको रोगको लागि भने खाने एन्टिफङ्गल (Antifungal) औषधिहरु प्रयोग गर्नुपर्छ । नुहाउँदा पनि विशेष प्रकारको औषधियुक्त स्याम्पू प्रयोग गर्नुपर्छ । उपचार लामो समयसम्म गर्नुपर्ने हुनाले कपाल पलाउन पनि धेरै समय लाग्छ । यी दुवै अवस्थाहरुमा सही र समयमा उपचार भए पूरा कपाल पलाउँछ ।

आन्तरिक रोगको समस्या

विभिन्न आन्तरिक रोगहरुमा पनि कपाल र्झछ । जस्तै- थाइरोइड ग्रन्थि (Thyroid gland) को समस्या, अन्य हर्मोनहरुको गडबडी, कमलपित्त, टाइफाइड, न्युमोनियाजस्ता रोगहरुका साथै पौष्टिक तत्त्व र भिटामिनको अभावमा पनि कपाल र्झछ । मानिस गम्भीर बिरामी भएको तीन महिनासम्म कपाल र्झछ । यसरी झरेको कपाल पूरारुपमा पलाउँछ । गर्भवती महिला र बच्चा पाएपछि पनि केही समयसम्म कपाल र्झछ ।

शरीरमा जिंक, आइरन (Zinc,Iron) जस्ता तत्त्वहरुको कमीबाट पनि कपाल पातलिन्छ । यस्तै क्यान्सरको उपचारको क्रममा कपाल एकैपल्ट धेरै र्झछ । क्यान्सर उपचार सकिएपछि कपाल केही पलाउँछ । अन्य आन्तरिक कारणहरुमा विभिन्न औषधिहरुको प्रयोग, कुपोषण, मधुमेह, बाथजन्य रोगहरु आदि छन् । रोगअनुसारको उपचारपछि साधारणतया कपाल पलाउन थाल्छ ।

कपाल झर्ने अन्य समस्या

कपाल रंगाउन प्रयोग हुने रंग, कपाल सोझो बनाउन प्रयोग गर्ने केमिकल र तातो हावायुक्त का·यिो, धेरै साबुन एवम् स्याम्पूहरुको कारणबाट पनि कपाल झर्ने, टुक्रने र गुजुल्टो पर्ने हुन्छ । कुनै-कुनै मानसिक अवस्थामा कपाल तानेर उखल्ने बानी हुन्छ । यस अवस्थामा एकै ठाउँको कपाल तानेर उखल्ने बानी हुन्छ । यस प्रकारको रोगको मानसिक रोग विशेषज्ञसँग उपचार गराउनुपर्छ । कपालमा धेरै चाया परेमा पनि केही मात्रामा कपाल र्झछ ।

कपालको हेरचाह कसरी गर्ने ?

कपालमा धेरै औषधियुक्त स्याम्पूहरु प्रयोग गर्नु हुँदैन । कपालमा तेल मसाज गरेपछि मात्र २-३ घण्टापछि नुहाउनु उपयुक्त हुन्छ । मेहन्दी, हेना महिनामा एक पटक वा बढीमा दुइ पटक प्रयोग गर्न सकिन्छ । कपाल धेरै फुस्रो भएमा सिलिकनयुक्त कन्डिसनर प्रयोग गर्ने र धेरै चिप्लो भएमा म्वाइस्चराइजर (Moisturizer) भएको स्याम्पू प्रयोग गर्नुपर्छ ।

यसैगरी हरियो सागपात, फलफूल र माछामासुको उचित सन्तुलन हुनु जरुरी छ । चाया नियन्त्रण गर्न पहिला मनतातो तेल प्रयोग गरेर मसाज गर्ने र त्यसपछि चाया हटाउने स्याम्पू प्रयोग गर्नुपर्छ । आवश्यकताअनुसार कपालमा तेल, जेल प्रयोग गर्न सकिन्छ । लामो कपाल हुनेहरुले राति सुत्दा कपाल छोडेर वा खुकुलोसँग बाँधेर सुत्नुपर्छ । कपाल अप्रत्यासित रुपबाट झर्दै वा पातलिंदै गएमा चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुपर्छ ।

Source:SKnepal